Każda wypowiedź oceniająca składa się z trzech podstawowych elementów:

1. części wstępnej lub opisowej – określa się tu przedmiot oceny, jego poszczególne elementy, przyjęte wskaźniki itp.

2. oceniania właściwego – polega ona na wyrażaniu zdań oceniających. Są one udokumentowaną odpowiedzią na postawione pytania o charakterze diagnostycznym

3. części uzasadniającej – stanowi dowodową płaszczyznę procesu oceniania; polega na uzasadnianiu ocen pod postacią argumentów

W pedagogice istotną podstawę każdej oceny badanego stanu rzeczywistości stanowią normy lub zespół norm, tzn. że analizowany stan odnosimy do stanu prawidłowego lub wzorcowego.

Rodzaje norm stawianych w ocenie zjawisk:

• norma rozwoju fizycznego (parametry wzrostu, wagi itp.)

• norma rozwoju psychicznego (np. prawidłowości w zakresie rozwoju myślenia)

• inne normy psychologiczne (w zakresie psychologii społecznej, klinicznej, wychowawczej)

• normy sanitarno-higieniczne (dopuszczalne nasilenie hałasu, odpowiednie oświetlenie)

• normy prawne (np. funkcjonowanie funduszu alimentacyjnego, konwencja praw dziecka)

• normy moralne i estetyczne (ogólnie przyjęte normy)

• normy ideowo-polityczne oraz prakseologiczne (zasady sprawnego kierowania np. w domu, szkole)

• normy ściśle pedagogiczne (zasady wychowania, formy i metody skutecznej aktywizacji młodzieży)

Oceny szczegółowe odnoszące się do pewnego elementu analizowanej rzeczywistości wyprowadzamy w ten sposób iż:

• opisany stan niższy od normy uważamy za niekorzystny

• stan zgodny z normą lub przewyższający normę oceniamy jako pozytywny